Η έλλειψη πόρων και ο ΧΥΤΑ θέτουν σε κίνδυνο την καρέτα καρέτα

Η ανεξέλεγκτη ροή σκουπιδιών από την κορεσμένη χωματερή προς την παραλία του Λαγανά και η υποχρηματοδότηση του ΕΘΠΖ από την Πολιτεία απειλούν τη λειτουργία του πάρκου και τον πληθυσμό των χελωνών που αναπαράγονται εκεί κάθε χρόνο

Aνεξέλεγκτα ρέουν στον Κόλπο του Λαγανά στραγγίσματα με μικροβιακό φορτίο και βαρέα μέταλλα από την κορεσμένη χωματερή που βρίσκεται στο Oρος Σκοπός, εντός των ορίων του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ), ρυπαίνοντας τη χερσαία και τη θαλάσσια περιοχή.Την ίδια ώρα, στο μικροσκόπιο της Ευρωπαϊκής Eνωσης εξακολουθεί να βρίσκεται η λειτουργία του ΕΘΠΖ δεδομένου ότι η περιοχή στην οποία εκτείνεται το Θαλάσσιο Πάρκο αποτελεί έναν από τους σημαντικούς βιότοπους αναπαραγωγής της καρέτα καρέτα στη Μεσόγειο.

Ο χρόνος ζωής της χωματερής έχει λήξει από το 2001, αλλά λειτουργεί ακόμη, καθώς μαίνεται η διαμάχη για τη μεταφορά του ΧΥΤΑ εκτός του Πάρκου (φωτογραφίες: αρχείο ΕΘΠΖ και MEDASSET)

Μάλιστα, κλιμάκια της Κομισιόν επισκέπτονται το Θαλάσσιο Πάρκο, προκειμένου να διαπιστώσουν με αυτοψίες, εάν πράγματι η προστασία της θαλάσσιας χελώνας είναι αποτελεσματική. Πέρυσι η λειτουργία του ΕΘΠΖ υπήρξε προβληματική, κυρίως εξαιτίας της υποχρηματοδότησης από το υπουργείο Περιβάλλοντος.

Το σημαντικότερο πρόβλημα ήταν η μεγάλη μείωση στο διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, καθώς το 2010 το Πάρκο διέθετε μόλις 18 φύλακες, για τη φύλαξη της τεράστιας θαλάσσιας (90 τ.χλμ.) και χερσαίας (40 τ.χλμ.) έκτασης, στην οποία οριοθετείται.

Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο κυρίως στη διάρκεια της θερινής περιόδου όταν, περισσότεροι από 500.000 τουρίστες επισκέπτονται τη Ζάκυνθο και τις παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας. Η υπο-χρηματοδότηση του ΕΘΠΖ έχει ως αποτέλεσμα τη μη καταβολή της μισθοδοσίας στο προσωπικό του Πάρκου από τον Νοέμβριο του 2010. Ενώ φέτος δεν έχει αρχίσει ακόμη η χρηματοδότηση του Φορέα.

Η αναπαραγωγή
Σε λίγο οι χελώνες καρέτα καρέτα θα κατακλύσουν τις ακτές της Ζακύνθου για να γεννήσουν τα αβγά τους, εφόσον τέλη Απριλίου αρχίζει η περίοδος ωοτοκίας και όπως εξηγεί ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ και Αναπληρωτής Καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας στο Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Δρ. Δρόσος Κουτσούμπας, είναι επιτακτική η ανάγκη να εξασφαλιστούν οι πόροι για να διατηρηθεί η ισορροπία στην περιοχή.

«Το Διοικητικό Συμβούλιο του Φορέα Διαχείρισης, ομόφωνα αποφάσισε και εισηγήθηκε μέσω της πρότασης που υπέβαλε στο ΥΠΕΚΑ ότι, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιβάλλοντος της ΕΕ (ΕΠΠΕΡΑΑ, ΕΣΠΑ), που αποτελεί και τη βασική πηγή χρηματοδότησης όλων των Φορέων Διαχείρισης της χώρας μας, θα πρέπει να διασφαλιστούν επαρκείς πόροι. Ετσι θα εξασφαλιστεί η αποτελεσματική προστασία της σημαντικότατης φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης και των νησίδων του κόλπου του Λαγανά και των νησιών Στροφάδων στη Ζάκυνθο. Αλλά και η βιώσιμη ανάπτυξη της προστατευόμενης περιοχής, για την προγραμματική περίοδο 2010 - 2015.

Το Πρόγραμμα που υπέβαλε το ΕΘΠΖ έγινε αποδεκτό από το υπουργείο Περιβάλλοντος. Μέσω της χρηματοδότησης αυτής θα καλυφθεί η μισθοδοσία του προσωπικού για τον έλεγχο των δραστηριοτήτων, ενημέρωσης και φύλαξης σε ετήσια και εποχική βάση. Επίσης του επιστημονικού και διοικητικού δυναμικού, των βασικών δαπανών λειτουργίας, των Κέντρων Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης, του προγράμματος περιβαλλοντικής παρακολούθησης και ελέγχου των πληθυσμών της καρέτα καρέτα, της Μεσογειακής Φώκιας, αλλά και των Οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος. Απομένει η τελική ένταξη του έργου στο ΕΠΠΕΡΑΑ και η χρηματοδοτική ροή των πόρων προς το ΕΘΠΖ. Αυτό πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατόν, ώστε να προετοιμαστούμε εγκαίρως για την αποτελεσματική προστασία των βιοτόπων και την αναπαραγωγική περίοδο της τρέχουσας χρονιάς».

Στοιχεία

• Με 600.000 ευρώ χρηματοδοτήθηκε πέρυσι το ΕΘΠΣ από το υπουργείο Περιβάλλοντος, όταν τα έξοδα λειτουργίας του πάρκου ανέρχονται στα 750.000 ευρώ ετησίως.
• 18 φύλακες διέθετε πέρυσι το πάρκο, όταν για τη φύλαξη της τεράστιας θαλάσσιας και χερσαίας έκτασης, στην οποία οριοθετείται, χρειάζονται 80 άτομα.
• 500.000 τουρίστες επισκέπτονται τους καλοκαιρινούς μήνες τη Ζάκυνθο και τις παραλίες ωοτοκίας της χελώνας καρέτα καρέτα.

Η παραπομπή στο ΔΕΚ
Με πρόστιμο έως 45.000 € τη μέρα κινδυνεύει η Ελλάδα

Το 1999 η χώρα μας παραπέμφθηκε στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) για την έλλειψη μέτρων προστασίας της καρέτα ? καρέτα.

Το 2002 το ΔΕΚ μας καταδίκασε για ελλείψεις στο σύστημα προστασίας της θαλάσσιας χελώνας στη Ζάκυνθο. Σύμφωνα με την απόφαση, η Ελλάδα δεν θέσπισε, ως όφειλε με βάση σχετική κοινοτική Οδηγία του 1992, ένα αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο, για να διασφαλίσει την αυστηρή προστασία της αναπαραγωγής της καρέτα - καρέτα.

Εξάλλου, η Ελλάδα δεν έλαβε συγκεκριμένα μέτρα για να αποφευχθεί η καταστροφή των περιοχών αναπαραγωγής της χελώνας. Η Οδηγία του 1992 επιβάλλει στα κράτη-μέλη να συμβάλλουν στη διασφάλιση της βιολογικής ποικιλομορφίας, μέσα από τη διατήρηση της άγριας πανίδας.

Ωστόσο, τότε, δεν επιβλήθηκε χρηματικό πρόστιμο γιατί μεσολάβησε το 2000 η ίδρυση του ΕΘΠΖ, το οποίο είναι ο πρώτος φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών της Ελλάδας και το 2001 εντάχθηκε στο πρόγραμμα «LIFE ? Περιβάλλον» της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Σημειωτέον ότι το πρόστιμο που ενδέχεται να επιβληθεί από το ΔΕΚ στην Ελλάδα θα κυμαίνεται από 25.000 έως 45.000 ευρώ ημερησίως, συν εφάπαξ ποσό.

Κορεσμένη η χωματερή
Οι συνεχόμενες υπερχειλίσεις απειλούν το θαλάσσιο πάρκο

Σύμφωνα με τον Μεσογειακό Σύνδεσμο για τη Σωτηρία των Θαλάσσιων Χελωνών «MEDASSET», την περασμένη εβδομάδα λόγω υπερχείλισης του υπερπλήρους ΧΥΤΑ Ζακύνθου, επικίνδυνα υγρά απόβλητα εκχύθηκαν στη θαλάσσια περιοχή του ΕΘΠΖ, ρυπαίνοντας 500 τ.μ. Από το 1996 έως το 2009 έχουν καταγραφεί ανάλογα περιστατικά, τουλάχιστον οκτώ φορές, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει ληφθεί κανένα μέτρο προστασίας του ευαίσθητου Κόλπου του Λαγανά από τις αρμόδιες τοπικές αρχές.

Ο Σύνδεσμος Καθαριότητας Ζακύνθου πρόσφατα έλαβε χρηματοδότηση ύψους άνω του 1,5 εκ. ευρώ για την αντιμετώπιση του προβλήματος και την εκτέλεση σωστικών έργων στον ΧΥΤΑ. Ειδικότερα, τη δημιουργία τοιχίου αντιστήριξης, δεξαμενής για τα στραγγίσματα, μετακινούμενου βιολογικού καθαρισμού κ.ά.

Ομως, κανένα έργο δεν έχει υλοποιηθεί έως σήμερα. Ο χρόνος ζωής της χωματερής έχει λήξει από το 2001, αλλά λειτουργεί ακόμη, καθώς μαίνεται η διαμάχη σε τοπικό επίπεδο για τη μεταφορά του ΧΥΤΑ εκτός Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου.

Οι κίνδυνοι
«Τα κύρια προβλήματα που παρουσιάζονται με τον υφιστάμενο ΧΥΤΑ και σε σχέση με τους στόχους προστασίας του ΕΘΠΖ, που απορρέουν από το ΠΔ 906 Δ/1999 είναι η κατ' εξακολούθηση διήθηση στραγγιδίων που καταλήγουν, μέσω ρέματος στον κόλπο Λαγανά, δημιουργώντας σοβαρούς κινδύνους, όχι μόνον για το περιβάλλον, αλλά και για τη Δημόσια Υγεία», επισημαίνει ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ και προσθέτει: «Η μη κάλυψη των απορριμμάτων με εδαφικό υλικό σε καθημερινή βάση, συνεπάγεται τη διασπορά πλαστικών στην ευρύτερη περιοχή και μόνιμη παρουσία πολύ μεγάλου πληθυσμού γλάρων, οι οποίοι αποτελούν τους κύριους θηρευτές των νεοσσών των χελωνών. Είναι επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθεί νέος ΧΥΤΥ εκτός ορίων του ΕΘΠΖ και να αποκατασταθεί ο υφιστάμενος ΧΥΤΑ».

Η επιστολή των οικολογικών οργανώσεων
«Η χωματερή πρέπει να σφραγιστεί»

Aπό το 2009 οι οικολογικές οργανώσεις ΑΡΧΕΛΩΝ, WWF Ελλάς και MEDASSET είχαν καταγγείλει το πρόβλημα της ρύπανσης με ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίας (Αρ. Πρωτ.: 23577) προς τον τ. υπουργό ΠΕΧΩΔΕ, τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, τη Νομαρχία και τον Δήμο Ζακύνθου, τον Δήμο Λαγανά και το Λιμεναρχείο του νησιού.

Στην επιστολή, μεταξύ άλλων, οι οργανώσεις επεσήμαναν τα εξής:

1. Τα στραγγίσματα εκτός από μεγάλο οργανικό και μικροβιακό φορτίο περιέχουν και επικίνδυνα τοξικά βαρέα μέταλλα που μέσω της τροφικής αλυσίδας και με τη διαδικασία της βιοσυσσώρευσης καταλήγουν στον ανθρώπινο οργανισμό.

2. Η υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα και η αρνητική επίδραση στην ευρύτερη λεκάνη απορροής αναμφισβήτητα επηρεάζουν την ισορροπία του οικοσυστήματος της περιοχής.

3. Η περιοχή του Σκοπού όπου βρίσκεται ο ΧΥΤΑ γειτνιάζει με τα Σεκάνια, τη σημαντικότερη παραλία ωοτοκίας της καρέτα - καρέτα στη Μεσόγειο!

Εκφράζονται φόβοι για κατολισθήσεις σκουπιδιών αφού πρόσφατα ένας προστατευτικός τοίχος του ΧΥΤΑ και το οδόστρωμά του φέρονται να απειλούνται με υποχώρηση, ενώ η ελλιπής επιχωμάτωση των σκουπιδιών προσελκύει γλάρους, τόσο στην περιοχή του ΧΥΤΑ όσο και στην ευρύτερη περιοχή, όπου βρίσκονται και τα Σεκάνια.

Οι αυτοψίες που έχουν πραγματοποιηθεί στον χώρο του ΧΥΤΑ από το Τμήμα Προστασίας Περιβάλλοντος και τη Διεύθυνσης Υγείας και Πρόνοιας της Νομαρχίας Ζακύνθου (Αύγ. 2008, Φεβ. και Μάιος 2009) αποδεικνύουν τις παραβάσεις και έχουν υποβληθεί μηνύσεις και προτάσεις υποβολής κυρώσεων κατά του Συνδέσμου Καθαριότητας, ενώ έχουν γίνει αναφορές στις δημόσιες υπηρεσίες και διαμαρτυρίες κατοίκων και ξενοδόχων της περιοχής και ενώ οι περιβαλλοντικές οργανώσεις με ανοιχτή επιστολή τον Μάιο του 2006, είχαν ζητήσει από το Υπουργείο σας τη λήψη άμεσων μέτρων για τη μετεγκατάσταση του ΧΥΤΑ.

Ο υπερπλήρης ΧΥΤΑ στο όρος Σκοπός εξακολουθεί να λειτουργεί και το πρόβλημα της διάθεσης των απορριμμάτων παραμένει άλυτο, χωρίς να έχουν αποδοθεί ευθύνες για το έγκλημα που λαμβάνει χώρα εις βάρος του περιβάλλοντος. Υπεύθυνη για την απαράδεκτη αυτή κατάσταση όπως και για τη μεταφορά του παράνομου ΧΥΤΑ, όπως προβλέπεται νομοθετικά, είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση η οποία δεν αντιδρά.

Παρά τη θέση του υπουργείου σας ότι η παραμονή και επέκταση του ΧΥΤΑ στο Σκοπό είναι ασυμβίβαστη με τη λειτουργία του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου, λόγω της αδράνειας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καμία πρόοδος δεν έχει γίνει για μια αποτελεσματική συζήτηση προς νέα χωροθέτηση και πλήρη και ασφαλή έλεγχο της λειτουργίας του μέχρι τη μεταφορά του. Η ανεξέλεγκτη λειτουργία ΧΥΤΑ εντός των ορίων ενός Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου αποτελεί περιβαλλοντική πρόκληση.

Ζητούμε άμεση ενεργοποίηση ώστε να εφαρμοστούν οι σχετικοί νόμοι οι οποίοι έχουν καταστρατηγηθεί καθώς και άμεση παρέμβαση στην υφιστάμενη κατάσταση που προκαλεί περιβαλλοντική ζημιά σε έναν βιότοπο διεθνούς σημασίας. Ο ΧΥΤΑ δυσχεραίνει την ομαλή λειτουργία του ΕΘΠΖ και ζημιώνει το κοινωνικό σύνολο, την οικονομική και την τουριστική ανάπτυξη του νησιού.

Ζητούμε την άμεση έναρξη διαδικασιών για τη σφράγιση του ΧΥΤΑ και δημιουργία νέου σε κατάλληλη περιοχή της Ζακύνθου, όπως αυτή θα υποδειχθεί από τις απαιτούμενες επιστημονικές μελέτες».

ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΛΑΓΙΟΥ